Baharat Dünyası

BAHARAT DÜNYASI
Mutfaklarımızın vazgeçilmezlerinden olan baharat, yemeklerimizi daha da lezzetli kılmak için kullanılan bitki ya da bitki parçalarına verilen isimdir.
Arapçada buhar ya da bahar şeklinde söylenilen sözcük, güzel kokulu bitki anlamına gelir. Baharat da bu sözcüğün çoğul halidir.
Yazılı kaynaklardan anlaşıldığı kadarı ile baharat kullanımı insanlık tarihi kadar eski. İlk kullanımının sindirim sistemini rahatlatmak için olduğu tahmin edilmekte. Günümüzde safran gibi renk verici olarak kullanılanları da mevcut, pastırma yapılımında tercih edilen çemen gibi yiyeceği daha uzun süre saklama amacı ile kullanılanları da.
Dünyada bugün tüketilen baharat sayısının yüze yakın olduğu tahmin edilmektedir.
Karabiber, yenibahar gibi baharatlar bitkilerin meyve kısımlarından elde edilir. Haşhaş, hardal, kaküle gibi baharatlar ise bitkilerin tohumlarıdır.
Nane, mercanköşk, kekik bitki yaprağı, zencefil, zerdeçal, havlıcan ise bitki kök ve rizomlarıdır. Genelde kurutularak yetiştirildiği coğrafyadan tüm dünyaya yayılması son derece kolaydır. Yöresel olarak kullanılan maydanoz, dereotu gibi baharatlar yeşil olarak tüketilirler.

Kırmızı Biber:
Elde edildiği bibere göre tatlı ve acı tadı olabilir. Faydası: Bileşenlerinden olan kapsaisin, insülüne karşı direnci arttırdığı için diyabet hastaları için tercih edilen bir baharattır.

Çörekotu:
Afyon, Burdur, Isparta çevresinde yetiştirilir. Neredeyse yarıya yakını sabit yağ içermektedir. Limonen, kavrakrol, sitranelol gibi maddeler açısından zengindir. İdrar söktürücü, süt artıcı olarak kullanılır.

Karabiber:

Bitkinin meyve ve tohumlarının kurutulmasıyla elde edilir. Olgunlaşmamış olanları karabiber, meyve rengine göre ayrıca beyaz, yeşil ve kırmızı karabiber olmak üzere meyvelerin hasat zamanına göre 4 farklı şekilde satışa sunulur. İştah açıcı, lezzet arttırıcı özellikleri vardır.

Tarçın:
Hindistan ve Sri Lanka’da bulunan bir tür ağacın iç kabuğundan elde edilir. Kabuk ve toz olarak tüketilmesi mümkündür. İçinde bulunan antioksidanlar nedeni ile kan şekeri ve enerji seviyesini dengede tutar. Bal ile beraber soğuk algınlığını giderici bitki çaylarının içinde kullanımı yaygndır.

Kişniş:
Maydanozgiller familyasındandır. Bitkinin kurutulmuş tohumları kullanılır. Hafif ekşimsi bir tada sahiptir. Uykusuzluk ve depresyona karşı sakinleştirici etkisi ile bilinmektedir. Güveçte yapılan et yemekleri ile bazı likör yapımlarında kullanılması tavsiye edilir.

Kimyon:
Maydanozgiller familyasındandır. Kurutulmuş meyveleri kullanılır. Ülkemiz için önemli bir ihracat ürünüdür. En fazla demir içerikli baharattır. Dünyada yaygın kullanımı vardır. Köklü sebzeleri haşlarken içine atılması zenginleştirir. Bitki çayı olarak kullanılması sindirim sistemini rahatlatır.

Köri:
Zerdeçal, kimyon, kırmızıbiber, tarçın ve kişnişin karışımından oluşan bir tür baharat. Kalp hastalıkları ile ilgili alternatif tıp tarafından tavsiye edilme nedeni, damardaki yağlarla mücadele etmesidir. Tavuk yemeklerinde, yumurtalı ve ton balıklı salatada farklı bir lezzet katar.

Garam Masala:
Kakule, karanfil, tarçın, karabiber karışımından oluşan bir baharat. Hafif acımsı tadı ve hücre yenileyici özelliği vardır. Taze ve patlamış üzerinde oldukça lezzetlidir.

Zencefil:
Rizomu taze olarak rendelenen ve kurutulmuşu da çekilip toz halinde tüketilen zencefil barsak hastalıklarına karşı önerilir. Limonata, yeşil çay içinde ve ayrıca balla beraber ısıtıp bir çok havuçlu yemek sosunda kullanımı tercih edilir.

Hardal:
Turpgiller familyasındandır. Selenyum açısından zengin oluşu, cilt kanserine karşı koruyucu olmasına nedendir. Tohumlarını bir mısır gibi patlayıncaya kadar tavada ısıtıp daha sonra pişirilmiş kırmızı lahana içerisine koyabilirsiniz.

Muskat:
Tropik iklimde yetişen kayısı benzeri bir meyvenin kurutulmuş halidir. Miristisin adında, enfeksiyona karşı savaşan bir madde içerir. Pilav, köfte, ıspanak, kremalı çorbalar, brokoli tariflerine harika lezzetler katar.
Zerdeçal:
Kurkumin adlı bir içerik ile yağ depolanması ile savaşır hale gelmiştir. Ülkemizde daha çok tıbbi alanda kullanılırken, özellikle Hindistan ve yakın ülkelerinden pirinç pilavında, yumurtada kullanımı yaygındır.
Sumak:
Sakızağacı ile akrabadırlar. Tüketilen kısmı kurutulmuş meyvesidir. Soğan piyazı, patates salatası ile güzel bir ikilidir. Ekşimsi tadı Türkiye’de bazı yörelerde ( Adıyaman, Urfa ) meyveler suya ıslandıktan sonra su yemeklerde limon suyu niyetine kullanılır.
Yenibahar:
Karanfil, tarçın, Hindistan cevizi karşımı lezzeti özellikle çiğ köfte, kısır gibi bulgurlu yiyeceklerde tercih edilir. Yaşlanma geciktirici olduğuna inanılır. Et köftesi yapılacağı zaman kıyma içerisine konularak güzel bir lezzet sağlanabilir.

Vanilya:
Çiçekleri beyaz ve kokulu bir tür orkidenin meyvesidir. Vanilin, kanser hücrelerini öldürmeye yardımcıdır. Ağaç üzerine sarılarak büyüyen vanilya az sayıda çiçek verir ve her çiçekten tek meyve veren vanilya üretim düşüklüğü nedeni ile safrandan sonra en pahalı ikinci baharattır.
Safran:
Safran çiçeğinin kurutulmuş dişi organları baharat olarak kullanılır. Dünyanın en pahalı bitkilerindendir. Boyar özelliği ve eşsiz aroması onun değerini arttıran etkenlerdir. Safranbolu’nun adı da buradan gelmektedir. Risotto ve kabuklu deniz hayvanları ile beraber güzel olur.